İşsizlik müavinətləri
İşsizlik müavinəti işsiz hesab edilən vətəndaşlara ödənilir. Əgər şəxsin işi yoxdursa, iş axtarırsa və işə başlamağa hazırdırsa, o işsiz hesab edilir. İşsizlik müavinətini almaq üçün uyğun işin axtarılması üçün məşğulluq xidmətində qeydiyyatdan keçmək lazımdır.
Məşğulluğu olan şəxslər aşağıdakılardır:
- əmək və ya mülki-hüquqi müqavilə əsasında işləyənlər;
- sahibkarlar (o cümlədən fermerlər);
- ödənişli vəzifəyə seçilənlər;
- əsgərlikdə qulluq edənlər;
- əmək qabiliyyətini müvəqqəti itirilməsinə, məzuniyyətə, ixtisasartırmaya, tətilə, istehsalatın dayandırılmasına və ya digər səbəblərə görə iş yerində müvəqqəti olmayanlar;
- Azərbaycanda işləyən əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər;
- xaricdə işləyən Azərbaycan vətəndaşları;
- 15 yaşınadək olan uşaqlar;
- yaşa görə pensiya alanlar;
- qeydiyyat tarixindən 10 gün ərzində üzrlü səbəblər olmadan uyğun işin axtarılması məqsədilə məşğulluq orqanına gəlməyənlər;
- ilk dəfə iş axtaranlar;
- azadlıqdan məhrumetmə növündə caza çəkən şəxslər.
İşsizlikdən sığorta iki istiqaməti əhatə edir:
- işdən çıxarılma ilə yeni işə düzəlmə arasında olan dövr üçün itirilmiş gəlirin tam və ya qismən kompensasiyası;
- iş axtarışında köməklik göstərilməsi.
Sığorta haqları aşağıdakı qaydada formalaşır: - 0,5% – işçinin əməkhaqqısından tutulur; - 0,5% – işəgötürənin əməkhaqqı fondundan ödənilir.
Sığorta ödənişi, sığorta stajından asılı olmayaraq, əvvəlki orta aylıq əməkhaqqının 50%-i məbləğində müəyyən olunur. Əgər sığorta ödənişi ilk dəfə müəyyən olunursa, faiz dərəcələri aşağıdakı kimi olacaq:
- ilk 2 ay üçün 100%;
- 3-4 aydan sonra 80%;
- 5-6 aydan sonra 70%.
Təkrar müraciət edildikdə, minimum sığorta ödənişi verilir. Sığorta ödənişinin məbləği əvvəlki il üzrə ölkə üzrə orta aylıq əməkhaqqı məbləğindən çox və dövlət tərəfindən müəyyən edilmiş minimum sığorta ödənişi məbləğindən az ola bilməz.
İşsizlikdən sığorta ödənişləri aşağıdakı hallarda təyin olunur:
- Təşkilatın ləğv olunması;
- Ştat ixtisarı;
- Müddətli əmək müqaviləsinin müddətinin başa çatması.
İşsiz şəxs işsizlikdən sığorta ödənişini müraciət etdiyi aydan etibarən almaq hüququna malikdir. Əgər işdən azad olunma təşkilatın ləğvi və ya ştat ixtisarı səbəbindəndirsə, ödəniş müddəti 6 ay təşkil edir, lakin iş olmadıqda bu müddət əlavə 3 ay uzadıla bilər. Müddətli əmək müqaviləsinin müddətinin başa çatması halında isə ödəniş yalnız 3 ay müddətinə verilir.
İşsizlikdən sığorta ödənişləri İşsizlikdən Sığorta Fondu tərəfindən həyata keçirilir. Fond həmçinin vətəndaşların təkrar peşəkar təlimlərə cəlb olunmasını, karyera tədbirlərini və ödənişli ictimai işləri təşkil edir. Qanunvericilik həmçinin özünüməşğulluğun dəstəklənməsi ilə bağlı tədbirlər də nəzərdə tutur.
Mənbələr: “Məşğulluq haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2018-ci il 29 iyun tarixli 1196-VQ nömrəli Qanunu; Law of the Republic of Azerbaijan ‘About insurance against unemployment’ 30.06.2017 № 765-VQ; Decree of the President of the Republic of Azerbaijan 05.08.2017 № 1569
